wtorek, 27 listopada 2012

Hekiganroku, Koan XX: Suibi i podpórka pod brodę.

Ryuge zapytał Suibi,
"Co oznacza nadejście Patriarchy z zachodu?"
Suibi powiedział,
"Przynieś mi podpórkę pod brodę."
Ryuge przyniósł i dał mu. Suibi wziął ją i uderzył go.Ryuge powiedział,
"Możesz mnie bić ile tylko zechcesz. Nadejście Patriarchy z zachodu nie ma żadnego znaczenia "

Ryuge zapytał Rinzai,
"Co oznacza nadejście Patriarchy z zachodu?"
Rinzai powiedział,
"Przynieś mi poduszkę do siedzenia."
Ryuge przyniósł poduszkę i dał Rinzaiowi. Rinzai chwycił ją i uderzył go. Ryuge powiedział,
"Możesz mnie bić ile tylko zechcesz. Nadejście Patriarchy z zachodu nie ma żadnego znaczenia "


Hekiganroku, Koan XIX: Palec Guteia

Gdy kiedykolwiek pytano go o buddyzm, mistrz Gutei po prostu wystawiał pojedynczy palec.

poniedziałek, 26 listopada 2012

Hekiganroku, Koan XVIII: Nagrobek nauczyciela narodu

Cesarz Shukuso [1] zapytał Chu, nauczyciela narodu,
"Co chciałbyś żebym robił za sto lat ?" [2]
Nauczyciel odpowiedział,
"Przygotuj temu staremu mnichowi grób bez szczelin."
Cesarz powiedział,
"Chciałbym Cię prosić, mistrzu, o jego projekt."
Nauczyciel zamilkł na dłuższy czas, wreszcie powiedział,
"Czy zrozumiałeś ?"
Cesarz odpowiedział,
"Nie zrozumiałem niczego."
Mistrz powiedział,
"Mam następcę, mojego ucznia, Tangena, który jest dobrze zorientowany w tej materii. Pozwól mu przyjść do siebie i poproś go o radę."

Kiedy nauczyciel zmarł, cesarz wezwał Tangena i spytał go o znaczenie zachowania mistrza. Tangen odpowiedział:
"Na południe od rzeki, na północ od jeziora:
(komentarz Setcho, "Poedyncza dłoń nie wydaje dźwięku bez powodu,")
jest złoto, które wypełnia całą krainę
(komentarz Setcho, "Laska, świeżo wycięta z górskiego lasu.")
pod drzewem które nie rzuca cienia wszyscy ludzie w tej samej łodzi
(komentarz Setcho, "Morze jest spokojne, rzeka przejrzysta")
w kryształowym pałacu nie ma nikogo kto by wiedział.
(komentarz Setcho, "Przemowa zakończona.")"


[1]. Z historycznego punktu widzenia cesarzem był prawdopodobnie Daiso, starszy syn i następca Shukuso
[2]. Cesarz w oględny (choć jak widać zrozumiały) sposób pyta o to co ma zrobić po śmierci mistrza
[3]. Chodzi o urnę w kształcie jaja, wyciętą z jednego kawałka kamienia. Urny takie często przygotowywano dla mnichów

niedziela, 25 listopada 2012

Hekiganroku, Koan XVII: "Siedzenie przez długi czas" Kyorina

Mnich spytał Kyorina,
"Co oznacza fakt że Patriarcha [1] przyszedł z zachodu?"

Kyorin odpowiedział,
"Siedzenie przez długi czas zmęczyło mnie."


[1] Patriarcha to oczywiście Bodhidarma- "ojciec" zen który przywędrował do Chin z Indii.

Hekiganroku, Koan XVI: "Stukanie i dziobanie" Kyosei

Mnich poprosił Kyosei,
"Ja, Twój uczeń, dziobię od środka w skorupę. Błagam Cię, Mistrzu, uderzaj w nią z zewnątrz."

Kyosei spytał,
"Będziesz żywy czy nie?"

Mnich odpowiedział,
"Jeśli bym nie był, ludzie by się strasznie śmiali."

Kyosei rzekł, "Ty zagubiony głupcze!"

Hekiganroku, Koan XV: "Nauczanie na odwrót" Unmona

Mnich spytał Unmona,
"Co to jest, co nie jest funkcją mojego umysłu ani czymś mam przed sobą?"

Unmon powiedział,
"Nauczanie na odwrót."

Hekiganroku, Koan XIV: "Właściwe nauczanie" Unmona

Mnich spytał Unmona,
"Jaka naukę mamy z całego życia Shakyamuniego?"

Unmon odpowiedział.
"Nauczać tylko o jednym"

sobota, 24 listopada 2012

Hekiganroku, Koan XIII, "Srebrna misa" Haryo

Mnich spytał Haryo,
"Czym jest sekta deva?"

Haryo powiedział,
"Układanie śniegu w srebrnej misie."


Ten tekst wymaga drobnego objaśnienia realiów historycznych. Sekta deva to nazwa zwolenników mistrza Kanadevy (jego imię skracano do prostego "Deva"), żyjącego w Indiach 15-go po Shakyamunim patriarchy, znanego ze zwycięskich debat ze zwolennikami innych szkół. Według Shaku-sôena zen znane było wcześniej pod pięcioma innymi nazwami (mówiąc inaczej- pięć wcześniejszych szkół uznawanych było za protoplastów tego, co w jego czasach znano pod nazwą chan czy zen) i jedną z nich miała być własnie sekta deva. Gdyby chcieć "zaktualizować" pytanie mnicha, powinno ono brzmieć "czym jest retoryka (z której znana była szkoła Kanadevy) w zen?"

Hekiganroku, Koan XII: "Trzy funty konopii" Tozana

Mnich spytał Tozana,
"Czym jest Budda?"

Tozan powiedział,
"Trzy funty konopii"

Hekiganroku: Koan XI: "Siorbiący fusy" Obaku

Obaku, zwracając się do zebranych, powiedział,
"Wszyscy tu siorbiecie fusy. Jeśli dalej będziecie iść tą drogą, co z oświeceniem ? Czy wiecie że w wielkim imperium Tang nie ma ani jednego mistrza zen?"

Na to z tłumu wystąpił mnich i powiedział,
"Co w takim razie powiesz na fakt że w wielu miejscach są ludzie którzy przyjmują uczniów i kierują zgromadzeniami?"

Obaku odrzekł,
"Nie powiedziałem że nie ma zen, powiedziałem tylko, że nie ma mistrza."

piątek, 23 listopada 2012

Hekiganroku, Koan X: "Idiota" Bokushu

Bookushu spytał mnicha,
"Skąd pochodzisz?"

Mnich z miejsca wykrzyknął,
"Kaatz!"

Bokushu powiedział,
"Krzyczysz 'Kaatz' do starszego mnicha?"

Mnich ponownie krzyknął,
"Kaatz!"

Bokushu odpowiedział,
"No dobrze, krzykniesz trzy albo cztery razy 'Kaatz' i co potem?"

Mnich zamilkł, wtedy Bokushu uderzył go, mówiąc,
"Ty idioto!"

Hekiganroku, Koan IX: Cztery bramy Joshu

Mnich spytał Joshu,
"Czym jest Joshu?"[1]
Joshu odpowiedział,
"Wschodnia brama, zachodnia brama, południowa brama, północna brama,"


[1]: Imię mistrza Zen, Joshu, pochodzi od nazwy miasta Joshu, niedaleko którego nauczał.

czwartek, 22 listopada 2012

Hekiganroku, Koan VIII: "Brwi" Suigana

Pod koniec lata Suigan nauczał zebranych, mówiąc,
"Całe lato uczyłem was, moim bracia. Spójrzcie tu, czy brwi Suigana są na miejscu [1] ?

Hofuku powiedział,
"Złodziej się boi!"
Chokie powiedział,
"Nieźle wyrosły!"
Umon powiedział,
"Uwaga!" [2]


[1]: Istniał przesąd że wielcy zbrodniarze tracą brwi i że jest to znak że czekają ich męki piekielne.

[2]: Tak naprawdę powiedział "kan"- dosłownie "bariera", ale w potocznym języku oznaczało to również "Strzeżcie się!" czy "Uwaga!"

Hekiganroku, Koan VII: Echo pyta o Buddę.

Mnich spytał Hogena, "Ja, Echo, pytam Cię, Mistrzu. Czym jest Budda?
Hogen odpowiedział,"Ty jesteś Echo."

Hekiganroku, Koan VI: "Dobry dzień" Unmona

Unmon, udzielając pouczeń, powiedział,

"Nie pytam was o czas przed piętnastym dniem; powiedzcie mi coś o dniach które nastąpią po piętnastym dniu."


Unmon sam odpowiedział za mnichów,
"Każdy dzień to dobry dzień"

środa, 21 listopada 2012

Hekiganroku, Koan V: "Ziarnko ryżu" Seppo

Mistrz Seppo, nauczając zebranych, powiedział,

"Kiedy uniesiesz całą Ziemię w swoich palcach, będzie rozmiarów ziarna ryżu. Rzucam je przed Ciebie. Jak we wnętrzu wiadra z czarnej laki- nie możesz go już rozpoznać. Uderz w bęben, wezwij wszystkich by go szukali!".

Hekiganroku, Koan IV: Tokusan i jego tobołek

Tokusan przybył do Isana. Wszedł do sali dharmy, niosąc swój tobołek pod pachą. Przemaszerował przez pomieszczenie od wschodu do zachodu i od zachodu do wschodu. Rozejrzał się dookoła, powiedział "Nic, nic!" i wyszedł.

(komentarz Setcho, kompilatora zbioru: "przejrzał!")

Kiedy Tokusan doszedł do bramy, powiedział, "Mimo wszystko nie powinienem działać tak pośpiesznie." Ubrał się w strój ceremonialny i ponownie wszedł żeby spotkać się z Isanem. Isan siedział na swoim miejscu. Tokusan ceremonialnie uniósł swój dywanik i powiedział, "Mistrzu!" Isan już miał chwycić hossu, gdy nagle Tokusan rozdarł się "Kaatz!" po czym zgarnął rękawy i wyszedł

(Setcho ponownie komentuje: "przejrzał!")

Zostawiając za sobą salę dharmy Tokusan włożył swoje sandały z trawy i odszedł. Popołudniem Isan spytał starszego mnicha, "Gdzie jest ten nowicjusz który był tu wcześniej?". Mniech odpowiedział, "Odwrócił sie tyłem do sali dharmy, założył sandały i poszedł sobie." Isan powiedział, "Pewnego dnia ten człowiek zbuduje szałas z trawy na samotnym szczycie, będzie ochrzaniał buddów i obrażał patriarchów."

(komentarz Setcho: "Nie dość było śniegu, teraz do tego jeszcze mróz."


Kaatz to zwykle głośny okrzyk (bardziej wrzask), bez słów czy znaczenia, używany przez mistrzów Zen by wyrwać ludzi ze świata złudzeń i pożądań

Hossu to krótka laseczka z drewna bądź bambusa z kępą włosia (krowiego, końskiego bądź jaka) na jednym końcu, noszona przez kapłanów Zen. Często opisywana jako "odganiaczka much" miała pierwotnie służyć odganianiu pożądań, ale sprawdzała się również w bardziej prozaicznych zastosowaniach. Symbolicznie hossu jest oznaką autorytetu mistrza, jego "prawa" do nauczania i przekazywania dharmy innym, co leżało u podstaw pojawienia się zwyczaju przekazywania jej przez starego mistrza swojemu następcy.

Hekiganroku. Koan III: Chory mistrz Ba

Wielki mistrz Ba był poważnie chory. Najwyższy kapłan świątyni spytał go,
"Mistrzu, jak się czujesz?"
Wielki mistrz odpowiedział,
"Budda o twarzy słońca, Budda o twarzy księżyca" [1].

[1] Budda o twarzy słońca to budda którego życie trwa 1800 lat. Budda o twarzy księżyca żyje tylko 24 godziny.

Hekiganroku, Koan II: "Najdoskonalsza droga" Joshu

Nauczając zebranych, Joshu powiedział,
"Najdoskonalsza droga nie jest trudna; polega na odrzuceniu wyboru [1]. Nawet gdy słowo zostaje wypowiedziane, mamy do czynienia z "wyborem" lub z przywiązaniem do "zrozumienia". Ten stary mnich [2] nie przywiązuje się do zrozumienia. Czy wy, mnisi, chcecie pojąć czy nie?"

Wtedy jeden z mnichów spytał,
"Mówisz że nie przywiązujesz wagi do pojmowania. Skoro tak, do czego należy przywiązać wagę?"
Joshu odpowiedział
"Tego nie wiem."
Mnich spytał
"Jeśli nie wiesz tego, Mistrzu, to dlaczego mówisz że nie przywiązujesz wagi do pojmowania?"
Joshu odpowiedział,
"Zadałeś już dość pytań. Pokłoń się i wróć na miejsce."

[1]: Prawdopodobnie odwołanie do początku jednego z pierwszych i najważniejszych tekstów buddyzmu chan/zen, Shinjinmei (Wiara w Umysł), traktatu trzeciego patriarchy Sosana):

"Najdoskonalsza Droga nie jest trudna;
polega na odrzuceniu wyboru.
Kiedy przestaniesz kochać i nienawidzić
stanie się zrozumiała sama z siebie."

[2]: "Ten stary mnich.."- Joshu mówi tu o sobie, unikając użycia osobowego "ja".

Hekiganroku, Koan I: "Czystość i pustka" Bodhidarmy

Tym razem jeden z tekstów źródłowych, o ile wiem do tej pory nie tłumaczonych na polski. Nie wiem czy wystarczy mi uporu żeby przetłumaczyć wszystkie, ale dopóki nie mam nic ciekawszego do pisania spróbuję przynajmniej zająć się czymś pożytecznym.

"Zapiski Niebieskiego Urwiska" to kolekcja koanów Chan, skompilowanych przez mnicha Yuanwu Keqin w czasach dynastii Song, około 1125. Oprócz 100 koanów, zebranych przez Xuedou Zhongxian, zawierała ona komentarze i zapiski Yuanwu. Powszechnie uznawana za jedną z najważniejszych ksiąg tej szkoły buddyzmu. O jej popularności świadczą powielane przez wieki anegdoty opowiadające jak to ten bądź ów mistrz widząc że mnisi zbyt długo ślęczą nad księgą miał wrzucić ją w ogień.

Koan 1. "Czystość i Pustka" Bodhidarmy

Władca Bu z Ryo [1] spytał wielkiego mistrza Bodhidamę,
"Jakie jest najwyższa zasada na której opierają się święte nauki ?"
Bodhidarma odpowiedział,
"Czystość i pustka, nie świętość."
Władca spytał:
"Kto siedzi przede mną?"
Bodhidarma odpowiedział,
"Nie wiem"
Władca nie pojął odpowiedzi.

Po tym Bodhidharma przekroczył rzekę Yangtse i udał się do królestwa Gi. Władca spytał Shiko o opinię na ten temat. Shiko zapytał,
"Czy Wasza Dostojność wie kim jest ten człowiek?"
Władca odpowiedział,
"Nie wiem"
Shiko rzekł,
"To Mahasattwa Avalokitesvara, ten który niesie pieczęć Umysłu Buddy."
Cesarz nie posiadał się z żalu i chciał wysłać posła by prosić Bodhidharmę o powrót, ale Shiko powiedział,
"Wasza Dostojność powinien porzucić zamiar wysłania posła by prosić o powrót. Nawet gdyby wysłać za nim wszystkich ludzi żyjących w kraju, nie powróci."

[1] Władca Bu rządził krainą Ryo w latach 502-509